Hλιακό έγκαυμα: Τι συμβαίνει στο δέρμα μας;

Ήλιος vs Δέρμα

Ο οργανισμός μας χρειάζεται το φως του ήλιου για να συνθέσει βιταμίνη D η οποία είναι σημαντική για τις διάφορες λειτουργίες του. Ωστόσο η έκθεση μας στον ήλιο θα πρέπει να γίνεται νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, και όχι στις 3 το μεσημέρι ούτε με τις ώρες καθώς οι επιπτώσεις της υπερβολικής και μακροχρόνιας έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου, έχει συνδεθεί όχι μόνο με πρόωρη γήρανση του δέρματος και αλλεργικές αντιδράσεις αλλά και με προ-κακοήθεις και κακοήθεις βλάβες.

Η φθορά της επιδερμίδας, από την έκθεση, στον ήλιο, γίνεται, σταδιακά, ανεξάρτητα από το αν προκαλείται ηλιακό έγκαυμα.

Το μαύρισμα

Όταν η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου(UV) είναι έντονη ή/και όταν η έκθεση του δέρματος σε αυτήν υπερβαίνει τα λίγα λεπτά, ενεργοποιούνται ορισμένα κύτταρα στην επιδερμίδα (λέγονται μελανοκύτταρα) που περιέχουν την φυσική χρωστική ουσία του, την μελανίνη. Η μελανίνη εκκρίνεται για να προστατεύσει τις βαθύτερες στοιβάδες του δέρματος από την UV και είναι υπεύθυνη για το μαύρισμά του.

Οι κλινικές εκδηλώσεις τουηλιακού εγκαύματος κυμαίνονται από απλό, ήπιο ερύθημα ως οίδημα (πρήξιμο), δημιουργία φυσαλίδων και έντονο πόνο.

Πώς προκαλείται το έγκαυμα;

Όταν το δέρμα εκ φύσεως δεν παράγει πολλή μελανίνη ή η έκθεση στον ήλιο είναι απότομη και έντονη, η συνέπεια είναι το ηλιακό έγκαυμα, καθώς η UV προκαλεί βλάβες (μεταλλάξεις) στο DNA της επιφανειακής στοιβάδας των δερματικών κυττάρων (λέγονται κερατινοκύτταρα).

Τα κερατινοκύτταρα με το «τραυματισμένο» DNA αρχίζουν να παράγουν ορισμένα μόρια που προσελκύουν κύτταρα του ανοσοποιητικού για να αρχίσει η αντιμετώπιση του προβλήματος. Αυτά τα ανοσοενεργά κύτταρα φθάνουν στο σημείο της βλάβης μέσω του αίματος, που διαφεύγει από τα μικρά αγγεία στους χώρους ανάμεσα στα κύτταρα και στις διάφορες δομές του δέρματος, με συνέπεια να αρχίσει η περιοχή να διογκώνεται και να κοκκινίζει, προκαλώντας αίσθημα θερμότητας και πόνο.

Η εισβολή των κυττάρων του ανοσοποιητικού στην περιοχή αρχίζει σύντομα μετά τη βλάβη, ενόσω ο πάσχων μπορεί να βρίσκεται ακόμα στην παραλία, αλλά αυξάνεται σημαντικά περίπου μία ώρα αφότου φύγει από τον ήλιο και κορυφώνεται 24 έως 48 ώρες αργότερα – και αυτό ακριβώς εξηγεί γιατί το κοκκίνισμα και ο πόνος του ηλιακού εγκαύματος μπορεί να γίνουν αισθητά το επόμενο πρωί ή βράδυ.

Όταν τα ανοσοποιητικά κύτταρα φθάσουν στο σημείο της βλάβης, κάποια από αυτά αρχίζουν να επιδιορθώνουν τα δερματικά κύτταρα που επιδέχονται επιδιόρθωσης και άλλα εκκρίνουν χημικές ουσίες που οδηγούν τα κύτταρα με τις μεγαλύτερες βλάβες στην αυτοκαταστροφή.Αυτό είναι απαραίτητο γιατί οι αδιόρθωτες βλάβες στο DNA ανοίγουν τον δρόμο στην ανάπτυξη καρκίνου.

Η δράση των κυττάρων του ανοσοποιητικού μπορεί να προκαλέσει μια τοπική αντίδραση στο δέρμα που έχει ως συνέπεια την εμφάνιση κνησμού (φαγούρας). Επιπλέον, αρκετές ώρες αργότερα μπορεί να αρχίσουν να δημιουργούνται φουσκάλες (φλύκταινες) στα σημεία όπου καταστρέφονται ολόκληρες στοιβάδες κερατινοκυττάρων, καθώς κάθε νεκρή στοιβάδα αρχίζει να απομακρύνεται από τις υποκείμενες και ο χώρος μεταξύ τους γεμίζει με υγρό.

Όταν η φλεγμονή υποχωρήσει, η βαθύτερη στοιβάδα των δερματικών κυττάρων αρχίζει να αναπτύσσεται γρήγορα, για να αντικατασταθούν τα νεκρά κύτταρα.Το ξεφλούδισμα μετά το ηλιακό έγκαυμα είναι ουσιαστικά η απομάκρυνση στοιβάδων από νεκρά κύτταρα οι οποίες απορρίπτονται από την επιδερμίδα για να μείνει χώρος για το νέο δέρμα.

Οι βλάβες στο DNA των κερατινοκυττάρων δίνουν επίσης μήνυμα στα μελανοκύτταρα να αρχίσουν την παραγωγή μελανίνης, γι’ αυτό και το δέρμα φαίνεται μαυρισμένο όταν υποχωρήσει το κοκκίνισμα του ηλιακού εγκαύματος. Η μελανίνη διασκορπίζεται πάνω από τα κύτταρα της επιδερμίδας για να τα προστατεύσει από την επόμενη έκθεση στον ήλιο, αλλά στην πραγματικότητα η προστασία που παρέχει είναι όση και ενός αντηλιακού με SPF ίσο με 2,οπότε προηγούμενο μαύρισμα δεν μας προστατεύει από την ηλιακή ακτινοβολία.

Ενδείξεις βλάβης

Όλες αυτές οι αντιδράσεις και τα συμπτώματα πρακτικά σημαίνουν ένα πράγμα: το δέρμα έχει υποστεί σοβαρή βλάβη από τον ήλιο. Όταν αυτό συμβαίνει συχνά και κυρίως σε νεαρή ηλικία (κάτω από 18 ετών) αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση δερματικού καρκίνου, επειδή τα κύτταρα του ανοσοποιητικού δεν κατορθώνουν να επιδιορθώσουν όλες τις βλάβες στο DNA και κάποιες αναπαράγονται στα νέα δερματικά κύτταρα. Με το πέρασμα του χρόνου, οι βλάβες αυτές αθροίζονται και μπορεί κάποια στιγμή τα δερματικά κύτταρα να αρχίσουν να αναπαράγονται ανεξέλεγκτα δίνοντας το έναυσμα για την εμφάνιση του καρκίνου.

Μελέτες έχουν δείξει πως ένα ηλιακό έγκαυμα κάθε δύο χρόνια τριπλασιάζει τον κίνδυνο για εμφάνιση κακοήθους μελανώματος, που είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος.

Άμεση Αντιμετώπιση Ηλιακού Εγκαύματος

• Δροσίστε το δέρμα

Τοποθετήστε μια δροσερή κομπρέσα(όχι πάγο) στο δέρμα για 15 λεπτά ή κάντε ένα δροσερό ντους/μπάνιο. Μην τρίψετε το δέρμα με την πετσέτα, σκουπίστε το απαλά για να αποφύγετε περαιτέρω ερεθισμούς.

• Ενυδατώστε το δέρμα

Προμηθευτείτε από το φαρμακείο μια  κρέμα για εγκαύματα για να ανακουφίσετε το δέρμα και να επιταχύνετε την επούλωση του. Όχι λάδι, βούτυρο ,έλαια και αρώματα όχι οδοντόκρεμες που περιέχουν μενθόλη και ερεθίζουν πιο πολύ. Προτιμήστε κρέμες που περιέχουν αλόη, πανθενόλη ,καλέντουλα, καλαμίνη για άμεση ανακούφιση. Καλό θα είναι να εφαρμόσετε το προϊόν αμέσως μετά το ντους/μπάνιο, ώστε να «κλειδώσει» η υγρασία στο δέρμα. Θα χρειαστεί να επαναλαμβάνετε αυτό το βήμα καθημερινά για αρκετές εβδομάδες ώστε να αντιμετωπίσετε το ξεφλούδισμα.

• Πάρτε ένα αναλγητικό

Καταπολεμήστε τον πόνο και τη φλεγμονή με ένα παυσίπονο/αντιφλεγμονώδες φάρμακο. Θα χρειαστούν περίπου δύο 24ωρα αγωγής για να επιτευχθεί ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

• Μην τραυματίζετε το δέρμα

Εάν έχουν σχηματιστεί φουσκάλες στο δέρμα, μην προσπαθήσετε να τις ανοίξετε, καθώς είναι πιθανό να σχηματιστούν ουλές ή να προκύψει λοίμωξη. Οι φουσκάλες θα υποχωρήσουν από μόνες τους μέσα σε μερικές ημέρες. Χρησιμοποιήστε αποστειρωμένη επίδεση αν χρειαστεί για την πρόληψη επιμολύνσεων. Φορέστε άνετα και ελαφριά βαμβακερά ρούχα κατά΄την ανάρωση.

Να πίνετε πολλά υγρά

Το ηλιακό έγκαυμα συνδυάζεται συχνά με ταχύτερη απώλεια υγρών μέσω του δέρματος. Φροντίστε να πίνετε πολύ νερό ώστε να προλάβετε την αφυδάτωση. Αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ, καθώς προωθεί την αφυδάτωση.

Προσοχή: Εάν το ηλιακό έγκαυμα είναι σοβαρό, τότε χρειάζεται άμεση ιατρική παρέμβαση. Επισκεφθείτε το γιατρό σας ή το πλησιέστερο νοσοκομείο εάν εκδηλώνετε: φουσκάλες που καλύπτουν έως και 20% του δέρματος, έχετε σοβαρό οίδημα στα χέρια και στα πόδια ώστε να μουδιάζουν ή στο πρόσωπο και τον λαιμό ώστε να δυσκολεύεται η αναπνοή σας, πυρετό ή ρίγη, ναυτία, ισχυρό πόνο ή πονοκέφαλο, τάση λιποθυμίας ή ζαλάδα.

Tέλος,η καλύτερη θεραπεία σίγουρα είναι η πρόληψη, γι αυτό απολαμβάνουμε τον ήλιο χωρίς να ξεχνάμε:

• Την κατάλληλη για τον τύπο δέρματος μας αντηλιακή κρέμα με δείκτη SPF μεγαλύτερο του 30.
• Γυαλιά ηλίου, καπέλο και μπλουζάκι, στην παραλία.
• Να πίνουμε πολλά υγρά.
• Να μην αυξάνουμε, απότομα, το χρόνο έκθεσης, στον ήλιο, αλλά σταδιακά.
• Να αποφεύγουμε την έκθεση, στον ήλιο, μεταξύ 11.00 και 16.00.
• Να γνωρίζουμε ότι το αντηλιακό δεν είναι σχεδιασμένο, για να αυξήσει το χρόνο έκθεσης στον ήλιο, αλλά για να προστατεύει, οπότε ανανεώνουμε συχνά την εφαρμογή του.
• Η υπεριώδης ακτινοβολία του ηλίου διαπερνά τα σύννεφα οπότε βάζουμε αντηλιακό και τις συννεφιασμένες ημέρες και στην πόλη.
• Να προστατεύουμε, κυρίως, τα μωρά και τα μικρά παιδιά από την έκθεση στον ήλιο,
• Παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο εκτός από έγκαυμα μπορεί να προκαλέσει θερμοπληξία.

Πηγές:

American Academy of Dermatology,FDA.gov,American Cancer Society. Cancer Facts & Figures 2016,Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Παιδιατρικής Δερματολογίας,European Academy of Dermatology and Venereology,Ελληνική Δερματολογική και Αφροδισιολογική Εταιρεία (ΕΔΑΕ)